Daha önce gençlerin dürtüsel davrandığını fark ettiniz mi? Veya beynin yirmilerin ortasına kadar tamamen gelişmediğini duydunuz mu?
Gençlerin beyninin yetişkinlere göre daha benzersiz olduğu bir sır değildir, ama gençlerin beyninin bu kadar farklı yapan şey tam olarak nedir ve bunlar hep kötü şeyler mi?
Spoiler uyarısı; Genç beyinlerin çalışma şekli tamamen kötü değildir. Aslında, birçok sebepten dolayı çok yararlıdır. Tamamen gelişmemiş bir beynin tuzaklarına rağmen, genç beyinlerinin çalışma şeklinde takdir edilen bir sürü şey vardır.
Bilim, genç beyinler hakkında ne söylüyor?
Genç birinin beyninin içinde bazı bölgeler iyi şekilde gelişmiş ve çok aktiftir ama geri kalanlar biraz eksiktir. Örnek olarak, beyin arkadan öne doğru gelişir, ön lobun tamamen olgunlaşmasını en sona bırakır [1]. Ön lob, özellikle prefrontal korteks, dürtü kontrolünden, karar vermekten, empati kurmaktan sorumludur. Ergenlik çağında ön lob henüz çabuk tepki veren bağlantılarla bağlı değildir.
Diğer taraftan, duygular, davranışlar, motivasyon ve uzun süreli hafıza gibi birçok temel işlevden sorumlu olan limbik sistem gibi diğer beyin bileşenleri, gençlik yıllarında son derece aktiftir. Bir bileşen, striyatum, beynin ödül sisteminde kritik bir parçadır.
Esas olarak kendi kendini açıklasa da, beyindeki ödül sistemi hayatta kalmak için çok önemlidir. Yemek yemek ya da seks yapmak gibi belirli şeyler yaptığımızda dopamin (iyi hissettiren nörotransmitter) ile ‘‘ödüllendiriliriz’’, her ikisi de hayatta kalmanın ve bizi hayata taşıyan ilişkiler kurmanın bir parçasıdır [2]. Bu ödül sistemi, beynimizin dünyamızda hayatta kalması için öğrenme ve kendisini şekillendirme yoludur.
Gençlerin pasif ön lobu ve aşırı aktif limbik sisteminden dolayı, yenilik ve heyecan arayan ama sağlıklı ile sağlıksız fikirleri birbirinden ayırt etme yeteneğinin tamamen gelişmediği gençler görüyoruz. Dr. Frances Jensen, nörobiyoloji uzmanı, şu şekilde anlatıyor: ‘‘Onlar gerçekten freni zayıf olan Ferrari gibiler. Onlar birer öğrenme makinesi ama iyi şeyler de öğrenebilirler kötü şeyler de.’’ [3].
Şimdi, bunların çoğu muhtemelen sezgisel görünüyor, ancak yaşamın bu aşamasının olumsuz yönleri sıklıkla vurgulanırken, ergen beyninin ezici faydaları hakkında çok az tartışma var gibi görünüyor.
Genç bir beyne sahip olmanın faydaları
Dr Jensen gençlere öğrenme makinesi demekte haklıydı; Beyinlerinin bağlanma şekli nedeniyle, gençler yetişkinlerden daha iyi öğreniyorlar.
Örneğin, 2016 yılında yapılan bir çalışmada, katılımcıların hangi kartın veya nesnenin daha iyi bir sonuçla gittiğini bulması gereken bilgisayar tabanlı bir tahmin oyununda yetişkinlerle gençleri karşılaştırıldı [4]. Herkesin aynı seviyeden başlamasına rağmen, hepsi tahmin üzerineydi, gençlerin daha verimli olduğu ve oyunu daha hızlı öğrendiği görüldü ve oyun boyunca ekranda alakasız dikkat dağıtıcı unsurlar çıktığında, gençler bu arka plandaki nesneleri hatırlamakta yetişkinlerden daha başarılıydı.
Genç birinin beyninde, beynin farklı hafıza türleriyle uğraşan parçaları iletişim kurarak ve beraber sıkı çalışarak, güçlü öğrenme yeteneğini, bir şeyleri hemen kavramayı ve farklı tip bilgileri hatırlama özelliklerini yaratır. Bu şekilde, genç beyinler temelde mümkün olduğunca çok farklı şeyleri öğrenmeye programlanmışlardır. Oldukça havalı, değil mi?
Tüm bu hafıza ve öğrenme potansiyeli beyin plastisitesi ve ya kendi yapısını ve fonksiyonunu değiştirme yeteneği ile bağlantılıdır [5]. Ergenlik cağında, insan beyni azami ölçüde plastiktir ve yetişkinliğe geçtikçe plastiklik azalmaya başlar, bu zamanda beyindeki değişimler süper uzun ömürlü olur.
Peki, tüm bu beyin bilimi dersinin pornografi ile ne alakası var?
Sorduğunuza sevindik. Gençlerin dürtüsel, plastik, öğrenme makineleri olmaları özellikle pornonun zararlarından kolay etkilenmelerine neden olur. Pornografi, ödül sistemini tıpkı slot makinesinde ikramiye vurmuş gibi tetikler, güçlü nöral yollar yaratır. Gençlerin yenilik arayışı dürtüsü, pornografiyi tüketmenin getirdiği ödülden tatmin olur ve gençlerin doğal olarak daha yüksek bir bağımlılık potansiyeline sahip olduğu düşünüldüğünde, bu son derece endişe vericidir.
Aynı şekilde, pornonun beyni değiştirdiğini ve cinsel zevkleri şekillendirdiğini bildiğimiz için, çok plastik olan genç beyin pornografinin olumsuz etkilerine son derece duyarlıdır. Bu kritik plastik dönem bitmeden önce müdahale edilmezse, düzenli ve ya ‘‘normal’’ porno tüketimi bile genç beyni ve gelecekteki cinselliği kritik bir şekilde değiştirebilir.
Peki… İyi haber nedir?
İyi haber şu ki, pornografinin bu kadar kötü etkilemesine neden olan tüm faktörler, aynı zamanda çok yardımcı olabilirler! Dr. Jensen’in gençlere hem olumlu hem de olumsuz şeyleri öğrenebilen, öğrenme makineleri dediği alıntıyı hatırlıyor musunuz?
Beyin, porno tüketmekten dolayı değişebilecek kadar plastikse, aynı zamanda porno tüketmeyerek değişebilecek kadar plastik olabilir [6]! Yetişkinlerde bile pornografi yüzünden şekillenen nöral yollar zayıflayabilir ve gençlerde yüksek plastik beyinleri sayesinde bu yetenek çok daha güçlü olabilir.
Aynı şekilde, gençler öğrenme makineleri olduğu için pornografinin zararları hakkında eğitim vermek ve pornografiyi tüketmemeyi tercih etmeleri gelecek nesillerde kalıcı etki yapabilir. Gençlere seks ve pornografi hakkında kapsamlı bilgi ve kaynak verirsek, belki seks hakkında bilgi edinmek için pornografiye yönelmek zorunda kalmayacaklar.
Toplum, gençlere uyuşturucu, sigara, riskli seks ve kalıcı etki bırakabilecek potansiyel olarak zararlı davranışlara karşı eğitmenin yollarını arıyor. Öyleyse, pornonun beyne zarar verdiği daha çok bulunursa, porno bu kalıba girmez mi, gençleri bu konuda da eğitilmeli mi?
Pornografi hakkındaki kanıyı değiştirmede bize katılın ve pornonun zararlarının olmadığı bir dünyaya doğru ilerleyin. Bu nedenle üç bölümlük belgesel dizisini oluşturduk, Brain, Heart, World. Bu belgesel dizisinde porno tüketicisinin beyninde, ilişkilerinde ve genel olarak toplumumuza olan zararlarını tartışıyoruz. “The Brain” bölümünde görünen beyin cerrahı Dr. Don Hilton: Porno sadece romantik ilişkileri etkilemez aynı zamanda arkadaş, aile ve günlük kişisel bağlantılar gibi platonik ilişkileri de etkiler.
Daha fazla güçlü olmak = Daha fazla bilimsel temalı makaleye sahip olmak
Bu makaleler, porno savunucularının hiçbir bilimsel içeriğe sahip olmayan saçma sapan tezlerine karşı bir duvar gibi.
Umarım şu beyin plastik gibi zamanla geri düzelir çünkü benim beyin baya bi hasar aldı biliyorum porno öncesi hayatımda çok iyi bir hafızam vardı hatta bu şekilde yakınlarımı şaşırtırdım, dersleri anlamak için sadece bir kez dinlemem yetiyordu, hayal gücüm daha genişti. Ama şimdi ise beyin sisi denilen şu şey var kafamda ağırlığını hissediyorum sanki.