Stresin, bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerini incelediği kitabında Dr. Jacob Teitelbraum’un da tespit etmiş olduğu üzere stres, bilişsel işlevlerin yerine getirilmesinde önemli rol oynayabiliyor. Düşük seviyeli stres unsurları, nörotrofin adı verilen beyin hücresi üretimini tetikleyerek ve beyin içinde yer alan nöronlar arasındaki bağlantıları güçlendirerek üretkenliği ve yaratıcılığı artırıyor. Yine Richard Shelton’ın denek hayvanları üzerinde yaptığı incelemeler, stresin hafıza ve öğrenme süreci üzerinde de olumlu etkileri olduğunu gösteriyor.
Bu içerik, stres hormonu ile baş edemeyen, stresi yalnızca kötü bir şey olarak gören, stresin hayatını yönetmesine engel olamayan kişiler için yazılmıştır. Sizde de bunlardan herhangi biri varsa bu yazıyı okuduktan sonra stresle nasıl baş edileceğini ve stresin aslında ne olduğunu öğreneceksiniz.
Var olan stresle baş edebilme ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla, bu stresli durumu değiştirmeye stres yönetimi denir. Stresle başa çıkmada, fiziksel egzersiz, nefes egzersizi, meditasyon, gevşeme ve sakinleşme, beslenme ve diyet, toplumsal destek alma, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılma, masaj, dua ve ibadet, zaman yönetimi gibi pek çok teknik yararlı olabilir. (Pehlivan, 1995).
Neverfap Araştırma Ekibi Gönüllülerinden Muhammet Torcan ve Öznur Uğur’a emeklerinden ötürü teşekkürlerimizi iletiyoruz.
Stres Faydalı Olabilir Mi?
Günlük olarak yaşanan ve klinik düzeyde olmayan stresin pek çok yönden faydalı olduğunu savunan Alabama Birmingham Üniversitesi Psikiyatri Bölümünden bir diğer bilim insanı Richard Shelton da vücudun verdiği tepkilerin, temelde vücudu korumak için olduğu bulgusundan yola çıkarak stresin pek çok faydasını sıralıyor.
Stresin her zaman zararlı olduğu söylense de herkes stresten uzak durmaya çalışsa da son dönemlerde yapılan araştırmalar, aşırı olmamak kaydıyla stresin bilişsel fonksiyonlar ve genel sağlık üzerinde sanılanın aksine faydaları olduğunu gösteriyor.
Stres Bazı Durumlarda Gerekli Olabilir
Kronikleşmeyen ve sürekli bir endişe haline neden olmayan günlük, düşük dozlu stres, “iyi stres” kategorisine girerek, aslında zihnin tehdit ya da sorun olarak algıladığı durumlarda takviye enerji yoğunlaşması sağlayarak olumsuz durumlarla baş edilmesini kolaylaştırıyor.
Esasında stres fazla olduğunda bizlere zarar verdiği gibi belirli bir düzeyi aşmadığında yararları da olur. Mesela hayati önem taşıyan bir sınav için çok rahat olsak sınava hazırlanamayız, çünkü motive olamayız. Ama az bir stres yaşarsak kendimizi sınava daha motive hissedebiliriz. Ya da hoşlandığımız kişiyle ilk buluşmanın stresini düşünsenize. Avuçlarımız terler, sesimiz titrer, kalbimiz yerinden çıkacakmış gibi hissederiz. Kendini beğendirmenin belki olumsuz cevap almanın stresini yaşarken farkında olmadan bir haz da duyarız.
Stres Sağlık İçin Önemlidir.
Birkaç saati geçmeyen orta dereceli stres yaşanması, az miktarda üretildiğinde bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan kortizol hormonlarının üretilmesini sağlıyor. Vücut, stres karşısında alarma geçerek kendisini muhtemel bir yaralanma ya da enfeksiyona karşı da koruma durumuna alıyor
Elbette ki stres, sadece kişinin kontrolü dışında oluşmuyor. Dış etkenlerden kaynaklanan stresin iyi yönleri olduğu gibi bir de kişinin kendi iradesiyle yaşamayı tercih ettiği stresler bulunuyor ki onların da hayatı daha eğlenceli kılmak gibi bir fonksiyonu bulunuyor. Zaten sağlığa en yararlı olan da hayattan zevk alabilmek olduğundan bu türden stresleri bilinçli olarak yaşamayı tercih etmek gerekiyor.
Yardımcı Doçent Daniela Kaufer ise yine kısa süreli ve az yoğunluklu olarak tanımladığı “iyi stres”in dikkati ve zihinsel performansı artırdığını; hafızayı güçlendirdiğini söylüyor.
Peki ya Kötü Stres?
Kaliforniya San Francisco Üniversitesi’ndeki araştırmalar da kronikleşmiş “kötü stres”in DNA ve RNA üzerinde yıkıcı etkilere sahip hücrelerin üretimine neden olmasına karşın günlük olarak yaşanan makul seviyelerdeki “iyi stres”in vücudu bu yıpranmaya karşı koruduğunu ve kişiyi psikolojik olarak güçlendirdiğini ortaya koyuyor.
Stres Sağlık İçin Çok Zararlı Olabilir.
Stres altında midemizde salgılanan HCl asit miktarı artarak, midede yanma, reflü, ses kısıklığı olur; uzun vadede gastrit ve ülser gelişir.
Stres hormonu, kortizol ve adrenalin uzun vadede beynimizi, beyin hücrelerimizi ve hücreler arasındaki iletişimi bozar; sükunet merkezleri devre dışı kalır; panik merkezleri hakimiyeti ele geçirir. Soğukkanlı düşünemeyiz, küçücük stresler karşısında köpürür, bir türlü aradığımız dinginliğe kavuşamayız.
Adrenalin etkisi altında hem kalbimiz daha sık çarpar, çarpıntı olur; hem de kan basıncı yükseldiği için kalbimiz daha kuvvetle kasılır. Durmaksızın yüksek eforla ve normalden çok çalıştığınızda yorulacağınız gibi kalbimizde aynı şekilde yorulur. Bu da uzun vadede pek çok kalp damar hastalığına zemin hazırlar.
Kronik stres yanıtı beyindeki panik merkezlerini devamlı iş başında tutarken aynı zamanda enflamasyona neden olur. Buna stres altındayken yediğimiz abur cubur da eklenince yaygın enflamasyon oluşur; depresyon ve kaygı bozukluğuna eğilimimiz artar.
Adet Düzensizliğine Yol Açabilir
Aşırı ve kronik stres, aylık hormon dengelerini etkileyerek kadınlarda adet düzensizliğine neden olur, stres miktarının artmasıyla birlikte adetler tümüyle de durabilir.
Cinselliğe etki eder.
Stres hormonu kortizolün devamlı yüksek olması bir yandan cinsel isteksizliğe yol açarken, bir yandan da erektil disfonksiyona (istikrarsızlığa) yol açar.
Stresten kaçmak için sürekli pornoya ya da mastürbasyona başvururuz. Bu da uzun vadede bizi daha fazla strese sokar.
Stresin belli bir düzeyi sağlık için zararlı değil, tam aksine faydalı olsa da stresin miktarı ve süresi arttığında bu durum tersine dönebilmektedir.
Strese karşı en güçlü silah, bir düşünceyi diğerine tercih edebilme kaabiliyetimizdir.
William James
Orta Nokta Neresi?
Her şeyin fazlasının zarar olduğu gibi stresin fazlasının da bizi birçok yönden sıkıntıya sokacağını bilmeliyiz. Ancak eğer stresimizi yönetebilir ve onu davranışlarımızı olumsuz etkileyecek seviyeye gelmeden kontrol edebilirsek ciddi faydalarını dahi görecek hale geliriz. Bunun için yapılacak en önemli şey beklenmeyen durumları hayatımızda azaltmak, mümkün olduğu kadar sürpriz yaşamamıza sebep olacak durumlara engel olmak olabilir.
Hayatta her şeyi her zaman kontrol etmek ve elimizde tutmak mümkün değildir belki ama stres yaratacak birçok şeyi de planlı ve düzenli hareket ederek yönetebilmek mümkündür.
Bu yazı ilginizi çekebilir: Bağımlılıkta Stres ve Can Sıkıntısı
Neverfap’in Stres ile Olan İlişkisi
Strese yol açan etkenler arttıkça daha çok baskı altında hissederiz ve pornoya ya da mastürbasyona daha yatkın oluruz. Mastürbasyondan sonra kendimizi genellikle bir aptal gibi hissederiz ve bu durum bizi daha çok strese sokar. ‘Tekrar yaptım, ben hiçbir şeyi beceremeyen iradesiz bir aptalım. Hiçbir şey istediğim gibi gitmiyor.’ düşüncesi beynimizde dönüp durur. Ve bu, kısır bir döngüye dönüşür.
Porno izleyerek ya da mastürbasyon yaparak stresten kurtulduğumuzu sanarız ancak yaptığımız şey stresle baş etme becerisini tamamen pornoya ve mastürbasyona bırakmaktır. Bu bizi strese karşı daha savunmasız ve bağımlılıklara karşı daha muhtaç hale getirir.
Toparlayacak Olursak
Eğer sizi rahatsız eden şey dışardan geliyorsa; acı, o şeyin kendisinden değil, senin onu değerlendirme şeklinden kaynaklanıyordur ve istediğin zaman bunu değiştirebilecek güce sahipsin.
Marcus Aurelius
Stres sinir sisteminden gelen otomatik bir cevap olsa da bazı stres etkenleri öngörülebilir zamanlarda ortaya çıkar. Örneğin; işe gidip gelme, yöneticinle bir toplantı ya da aile toplantıları. Bu tür tahmin edilebilir stres etkenleriyle başa çıkarken durumu değiştirebilir veya tepkini değiştirebilirsin. Herhangi bir senaryoda hangi seçeneğin seçileceğine karar verirken, 4 kuralı düşünmek faydalı olacaktır:
- Kaçınmak,
- Değiştirmek,
- Uyarlamak
- Kabul Etmek.
Stresin sağlık açısından hem zararı hem yararı vardır. “İyi stres” adı verilen stres türü bizi harekete geçirir ve bazı konularda (okul ve iş başarısı gibi) başarı kazandırır. Birkaç saati geçmeyen orta dereceli stres yaşanması, az miktarda üretildiğinde bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan kortizol hormonlarının üretilmesini sağlıyor. Ama “kötü stres” denilen stres türü uzun vadede bazı sağlık sorunlarına yol açar; sakin ve mantıklı düşünmeyi zorlaştırır, midede yanma yapar, ses kısıklığı oluşur, kalp damar hastalıklarını tetikler.
Stresin yoğun yaşanması, kadınlarda adet düzensizliğini de beraberinde getirir. Stres miktarı daha da artarsa adet döngüsü tümüyle durabilir.
Eşler ya da partnerler arasında cinsel isteksizliğe yol açabilir. Ya da tam tersi, sürekli cinsel bir istek olabilir. Bu da ilişkiyi yıpratır. Arkadaşlık ilişkilerine de büyük etki eder; arkadaşlık kötüye gidebilir ya da tamamen bozulabilir. Stresten kurtulmak için kötü alışkanlıkları olan kişilerle arkadaş olunabilir ve kişi kendini bu kötü alışkanlıklar (sigara, uyuşturucu, alkol, pornografi vb.) içerisinde bulabilir.
Uzun süre yoğun stres altında kalmak ekrana bağlı olma, odaya kapanma, iletişim bozuklukları, yeme bozuklukları, kendine zarar verme ya da intihar girişimlerini de beraberinde getirir. Kişi bu durumda ne yapacağını bilemez ve mantıklı düşünemez. Çevresi ve ailesi bu durumda ilgili uzmanlardan psikolojik desteği sağlamalıdır.
Ayrıca stres Neverfap sürecine de etki eder. Ya süreci kolaylaştır; porno ve mastürbasyon kolayca bırakılır ya da tam tersi; daha çok porno izleme ve mastürbasyon yapma isteği uyandırır. Beynimiz “rahatlamak için biraz porno izleyebilirsin, kafan dağılır. Sonra da işine geri dönersin” diye bizi kandırır ve birçoğumuz buna inanıp süreci tekrar bozarız. Bu döngü uzun süre devam eder.
Taa ki zor durumlarla baş etmeyi tercih edene ve yavaş yavaş stres kaynaklarına karşı güçlene kadar…
Stresle Baş Etmek İçin Atılabilecek Ufak Adımlar
Bir saatlik bir kitap okumanın gidermediği hiçbir dert görmedim.
Montesquieu
Stres Yönetim Taktikleri:
Stresle baş etme yöntemlerinin biri de diyettir. Sağlıklı yiyecekler yemenin faydaları, belinizin ötesinde zihinsel sağlığınıza kadar uzanır. Sağlıklı bir diyet stresin etkilerini azaltabilir, bağışıklık sisteminizi güçlendirebilir, ruh halinizi düzenleyebilir ve kan basıncınızı düşürebilir. Çok fazla şeker ve yağ ilavesi ters etkiye sahip olabilir. Ve abur cubur, çok fazla stres altında olduğunuzda daha da çekici görünebilir.
Yoga bireysel stres yönetimi konusunda oldukça tercih edilen bir yöntemdir. Bu bir egzersiz şeklidir, ancak aynı zamanda bir meditasyon da olabilir. Yoganın birçok türü vardır. Yavaş hareket etmeye, esnemeye ve derin nefes almaya odaklananlar endişenizi ve stresinizi azaltmak için en iyisidir. Yoga aynı zamanda iş hayatında stres yönetimi konusunda sizlere oldukça yardımcı olabilecek bir stres yönetim tekniğidir.
Meditasyon birçok insan için iyi çalışır ve birçok faydası vardır. Stresi, kaygıyı ve kronik ağrıyı azaltabilir, uykuyu, enerji seviyelerini ve ruh halini iyileştirebilir.
İnsanlarla sağlıklı bağlantılar kurun. Sizi dinleyecek bir arkadaşınızla veya aile üyenizle zaman geçirin.Bu sizi sakinleştirmenin ve stresinizi azaltmanın doğal bir yoludur. İnsanlarla bağ kurduğunuzda, vücudunuz savaş ya da kaç tepkinizi durduran bir hormon salgılar. İnsanlarla olan etkileşiminiz zaman ve stres yönetiminizde de sizlere oldukça katkı sağlayacaktır.
Stresli bir durumdan kaçınamıyorsanız, değiştirmeyi deneyin. Bu, genellikle günlük yaşamında iletişim kurma ve çalışma şeklini değiştirmeyi içerir.
Hislerinizi paylaşın. Yaşadıklarınızı ifade etmeniz, stresli durumu değiştirmek için yapabileceğiniz hiçbir şey olmasa da duygularınızı düzenlemeniz için çok etkili olabilir. Güvenilir bir arkadaşınızla konuşun veya bir terapistten randevu alın.
Kontrol edilemeyenleri kontrol etmeye çalışmayın. Yaşamdaki birçok şey, özellikle diğer insanların davranışları bizim kontrolümüz dışındadır. Kendi kötü seçimleriniz stresli bir duruma sebep olduysa onları düşününün ve hatalarınızdan ders alın.
Araştırmacı Notu
Beyindeki stres algısını yeniden kodlayabilmek çok önemli. Stresin her zaman bizim aleyhimize çalışan, kötücül bir düşman olduğu hatalı algısından arınmalıyız. Bir insan strese yaklaşımını değiştirir ve stresli anlarda kendine hakim olma yeteneğini kazanırsa performans anlarında veriminin gözle görülür biçimde artacağına inanıyorum, aynı zamanda daha sağlam bir psikolojiye yani kolay kolay yıkılmayacak bir yapıya sahip olacaktır. Neverfap süreci için de özellikle Flatline ve yoksunluk dönemi ile başa çıkmak konusunda stres yönetiminin hayati bir yetenek olduğunu düşünüyorum.
