Teknoloji hayatımızda hızla büyük bir yer edinmeye devam ediyor. Hem dünya genelinde hem Türkiye özelinde ekran kullanım sürelerini incelediğimizde yıldan yıla sürekli bir artış olduğunu görüyoruz.1 Daha da önemlisi bugün Türkiye’de ortalama internet kullanım süresi günlük sekiz saate ulaşmış durumda.1
Bunun neden kritik bir değer olduğunu gelin beraber değerlendirelim.
Kaleme aldığı yazı için Klinik Psk. Feyzanur Koçyiğit’e teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Teknoloji İle İlişkimiz
Sağlıklı bir yetişkinin günün yaklaşık 8 saatini uykuda geçirmesi gerektiğini düşünecek olursak, geriye günü aktif şekilde geçirmemiz için 16 saatimiz kalıyor. Bu vaktin yarısını internet karşısında geçiriyor olmamız teknolojinin hayatlarımızın ne kadar büyük bir kısmını kapladığını anlatmaya yeterli sanırım. Üstelik bu sadece ortalama bir değer. Bazılarımızın bu eğride ortalamanın çok daha üzerinde olduğunu da hesaba katarsak teknolojiyle ilişkimiz üzerine enine boyuna düşünme zamanının gelmiş de geçiyor olduğunu söylemek hiç zor değil.
Teknolojinin Gücü
Bugün teknoloji hem hayatımıza büyük kolaylıklar sağlıyor ve tek tıkla istediğimiz bilgilere, yemeğe, alışverişe hızlıca erişebiliyoruz; hem de hayatımıza farklı boyutlar kazandırıyor. Mesela işlerimiz dijitalleşti, dünyanın bir ucundan kolaylıkla eğitim veya ürün alabilir hale geldik. Yani aslında dünya üzerindeki birçok sınırı ve bariyeri aşan büyük bir güce dönüştü. Artık dünyanın bir ucunda oluşan bir durumdan bile saniyeler içerisinde haberdar olabiliyoruz. Bu gelişmeler hayatımıza büyük bir konfor alanı sağladığı için halimizden pek de şikayetçi değiliz fakat madalyonun ikinci bir yüzü olduğunu hesaba katmayı unutuyoruz.
Teknoloji bize bunları sunarken bizden sahip olduğumuz belki de en kıymetli şeyi alıyor, vaktimizi. Zaman geri döndürülemez bir sermaye, hatta bu yönüyle paranın bile önüne geçiyor. Ve biz zamanımızı ve dikkatimizi teknolojiye koşulsuz bir şekilde teslim ettiğimizde aldığımız ürünün bedelini hayatımızla ödemiş oluyoruz aslında.
Buralarda yeni misin? Neverfap hakkında bilgi almak istiyorsan buraya tıklayabilirsin.
Teknoloji Bizden Ne Alıyor?
Gelelim bu yazının ana konusuna. Teknolojiyle kazandıklarımız kadar kaybettiklerimiz de saymakla bitmez.
Tahammül
Listenin başlarında yavaşlığa tahammül edememe hali geliyor kuşkusuz. Teknoloji sayesinde her şeye çok kolay ve çok hızlı erişebiliyor olmanın bir çıktısı olarak artık bu hızı hayatımızın her alanında aramaya başladık. Bugün karnımız acıktığında ne yiyeceğimizi midemizden önce o meşhur yemek sipariş uygulamasına soruyor ve yarım saat içerisinde gelmezse sinirlenebiliyoruz. Evde bir şey mi eksik, getir götürümüzü yapan uygulamalar imdadımıza koşuyor. Bu bir yandan elbette kolaylık ama bir yandan hazzı erteleme becerimizi yavaş yavaş kaybediyoruz.
Hazzı Erteleme
Hazzı erteleme becerisiyse bize hayatta başarıyı getiren en önemli yaşam becerilerinden biri. Bu konuda yapılmış meşhur bir deney var bilenleriniz vardır, Marshmallow deneyi. Bu deneyde okul öncesi yaş grubu çocuklara onların tercihine göre bir jelibon veya kraker veriliyor. Araştırmacının odadan ayrılıp bir süre sonra geri geleceği ve o gelene kadar jelibonu yemeden bekleyebilirlerse bir jelibon daha alabilecekleri söyleniyor.
Araştırmacı odadan ayrıldığında zorlu mücadele başlıyor. Çocuklar büyük bir nefis mücadelesi veriyorlar, jelibonu koklayanlar mı dersiniz, dilinin ucuyla tadına bakanlar mı… İmkanınız olursa izlemenizi öneririm, seyretmesi keyifli bir deney.
Bu çocuklardan bir kısmı dayanamayıp jelibonu yiyor bir kısmı ise sabırla araştırmacının odaya gelmesini bekliyor ve ikinci jelibonu hak ediyor. Deney burada bitmiyor. Sonra bu çocuklar yıllar boyunca takip ediliyor ve yıllar süren bu deneyin sonucunda şu gerçeğe ulaşılıyor, ikinci jelibon için sabırla bekleyebilen çocuklar yani hazzı erteleme becerisi olan çocuklar hayatlarında daha başarılı oluyorlar.2 Bu deney bize hızla beraber neleri kaybettiğimizi de gösteriyor aslında.
İrade ve Hız Kavramı
Hayatta başarılı olabilmek, kendimizi gerçekleştirebilmek için çabalarken başarısızlıklara uğrarız ve emek vermemiz, sabretmemiz gerekir. Bu yolun kendisi bile irademizi güçlendirir ve başaramasak bile bir amaç uğrunda gayret gösterebiliyor olmak özgüvenimizi arttırır. Bunlarla beraber hazzı ertelemeyi de deneyimler ve bu becerimizi de güçlendiririz. Oysa sanal ortamlar bu konuda tam tersi bir etki alanı oluşturuyor. Her şey o kadar hızlı akıyor ki bu hıza kapılıyoruz. Oysa hayatın bir hızlandırma tuşu yoktur. Çarpı iki oynatma ayarına alıp daha hızlı yaşayamıyoruz. Ne, zaman biz istediğimizde hızlı akıyor, ne de olaylar.
Şöyle bir bakalım doğaya, bozulmamış tabiata. Her şeyin kendi seyrinde ve kendi hızında olduğunu görürüz. Hız düşmanımız demiyorum, hızın işe yaradığı durumlar var elbette. Ancak bugün dikkat seviyemiz bile bu hızın yan etkisi olarak günden güne düşüyor. Teknoloji hayatımızda bu denli yer edinmeden evvel sürükleyici bir romanı bir gecede bitirebilirken bugün elli sayfa okuduktan sonra geriye bakıp son on sayfada ne anlatıldığını hatırlamaz halde bulabiliyoruz kendimizi.
Özetle, eğer teknoloji bizden yavaşlayabilme, durup düşünebilme kabiliyetlerimizi alıyorsa ve tahammülsüz kişilere dönüşüyorsak, orada bir durup düşünmeliyiz. Hayatımızı kolaylaştırmayı vadeden bir aracın, bizi tahammülsüz birer mutsuza dönüştürmesi sanıyorum hiçbirimizin arzuladığı şey değil. Öyleyse hazzı erteleme meselesine muhakkak hayatımızda alan açmalıyız. Akıp giden bir nehirde savrulan bir ruha dönüşürsek varacağımız kıyı bizi memnun etmeyecek gibi duruyor. Teknolojinin akıntısında savrulmak yerine direksiyonu ele almalı. Türlü limanları olan bu koca okyanusta kaptan sensin, hangi ufuklara sürmek, hangi limanlara varmak istersin?
Alıntılar
1-Inc., H. (n.d.). Digital 2021 – Social Media Marketing & Management dashboard. Hootsuite. Retrieved December 10, 2021, from https://www.hootsuite.com/resources/digital-trends.
2-Mischel, W. (2014). The marshmallow test: Understanding self-control and how to master it. Random House.
