Neden “O” Pornoyu İzliyorsun?

Merhabalar kıymetli dostlarım, ben Umut Bural. Bugün sizlerle psikoloji lisansından öğrendiklerim ve Neverfap topluluğumuzdaki sohbetlerde kazandığım farkındalıkla gelişen yeni bir bakış açısını aktarmak istiyorum.

Pornografiyle 2011 yılında tanıştım. 2016 yılında ise zararlarını öğrendim. 9 aylık bir mücadelenin ardından son sürecime 26 Mayıs 2017’de başladım. 11 Kasım 2017’de de deneyimlerimi aktararak Neverfap Akademi’yi kurmuş oldum.

Neverfap Akademi mücadele ettiği konu neticesinde arama motorlarının sansürüne maruz kalmaktadır. Yeni içeriklerimizden habersiz kalmamak için Whatsapp duyuru kanalımıza katılın!

Duyuru kanalında numaranız gizli kalır, kimse numaranıza erişemez.

2021 yılında İstanbul Üniversitesi psikoloji lisansına başladığımda şansım 4 yıllık bir saha deneyimim ve bu saha deneyiminin getirdiği soru işaretlerimin olmasıydı. Şimdiyse son sınıf öğrencisiyim ve birkaç ay sonra mezun olacağım. Her bir derse Neverfap’e dair sorularla giriyor olmak alakasız görünebilecek derslerden bile çok şey fark etmemi, öğrenmemi sağladı.

Aklımdaki soruların başındaysa “neden bağımlı oluyoruz?” sorusu yer alıyordu. Bu soru biraz daha spesifikleştirdiğimizde “neden pornoya bağımlı oluyoruz?” haline geldi.

Bu ve benzeri sorulara verilen ilk yanıt neredeyse refleksleşmiş durumda: “Dopamin”. Pornografi tüketimi bizde yoğun bir dopamin artışına neden olur ve dopamini algılayan reseptörlerdeki değişim nedeniyle hayatta yalnızca bağımlılık nesnesiyle ilişki kurabilir hale geliriz. Yine dopamin sistemindeki değişim bilişsel ve duygusal problemlere neden olur. Nörolojik çalışmalar incelendiğinde de tüm bağımlılıkların anlamlı derecede ortak noktalarda dopamin salınımı yaptığını görürüz.

Bu yanıt oldukça nesnel ve bir o kadar da doğru. Hatta pornografinin bağımlılık yapıcı bir nesne olduğunu savunan bilim insanları da ana argüman olarak beyin çalışmalarını kullanıyorlar. Bu yanıt oldukça güzel bir yanıt ancak her yanıtta olduğu gibi açıklayamadığı, boşlukta kalan meseleler var.

Neverfap’e katıldığında pornografinin yanında sigara bağımlılığıyla da mücadele eden iki arkadaşımızın örneğinden gidelim. Birisi sigarayı kolayca bırakıp pornografide takılırken diğeriyse tam tersi sigarayı bırakamayıp pornografiyi bırakabildi. Tüm bağımlılıklar aynı kökene dayanıyorsa bu durumu nasıl açıklayacağız? Sigarayla pornografinin arasında biyolojik olarak pek bir fark yoksa bu davranış farklılığı nasıl meydana geliyor?

Gelin biyolojik işleyişi kabul edip bir kenara koyalım ve farklı bir açıdan meseleye yaklaşmaya başlayalım.

Farklı Bir Bakış Açısı

Acıktığımız zaman yemek yeriz, susadığımız zaman su içeriz, vücudumuzda bir vitamin eksildiyse hap ya da iğne kullanırız. Bünyemizde eksik olan bir şeyi dışarıdan ikame ederiz.

Yemek açlığımızı dindiriyor, su susuzluğumuzu gideriyor. Peki pornografi hangi ihtiyacı karşılıyor? Neverfap topluluğunda gerçekleştirdiğimiz sohbetlerde ortaya çıkan çağrışımlardan bazıları şu şekilde: Rahatlamak, iyi hissetmek, zihni sakinleştirmek ya da tam tersi hızlandırmak, zihni uyuşturmak ve hiçbir şey hissetmemek. Bu ifadeler sanki duygusal bir düzenleme mekanizmasına gönderme yapıyor. 

Üşüdüğümüzde mont giyebiliyor, sıcakladığımızda çıkartabiliyoruz. Acıktığımızda yemek yiyip doyduğumuzda durabiliyoruz. Ancak topluluk üyelerimizin ifadelerine baktığımızda mevcut duygu durumundan rahatsız olma ve bunu kendi imkanlarıyla düzeltememe, rahatlayamama problemi var gibi duruyor.

İş yerinde bir problem olması, sınav haftasının gelmesi, aile üyeleriyle kavga etmek bizde birtakım duygusal değişiklere neden oluyor. Kimileri bu duyguları anlayıp, kendini sakinleştirip regüle edebiliyor. Tıpkı bir annenin bebeğinin karnını doyurup sarılması, onu sakinleştirmesi gibi. Kimilerimizse bunu yapamıyor.

Fiziksel ihtiyaçlarımızı nasıl gidereceğimizi anlamak görece kolay ancak duygusal ihtiyaçlarımızı karşılayabilmek o kadar da kolay olmayabiliyor. Yemek yemek, giyinmek ya da yürümek için bir başkasına ihtiyaç duymuyoruz ancak duygusal olarak aynı güce, istikrara sahip değilmişiz gibi görünüyor. Birer ergen, birer yetişkin olarak hayatın zorluklarına karşı tıpkı çocukluğumuzdaki gibi annemizin kucağına dönmek istiyoruz belki de. Birinin bizi sarıp sarmalamasını, bizim yerimize sakinleştirmesini, güvende hissetmeyi istiyoruz. Ancak o günler geride kaldı ve böyle bir şey pek de mümkün değil.

Duygusal Farkındalık ve Regülasyon

Neverfap’te bunca yıldır gözüme en sık çarpan şeylerden biri bağımlı bireylerin düşüncelerine, duygularına karşı yabancılığı olabilir. Pornografi bağımlısı arkadaşlarımızın birçoğu duygularını düzenleyebilmek bir tarafa, duygularını görme ve anlamlandırma noktalarında dahi sorunlar yaşıyor.

Hayatta bir şeyler deneyimliyor, sanki kurşunlar yiyor ancak bir şey hissetmediği için durup kendine bakmak bir kenara, kurşunların üzerine doğru koşuyor. Gün sonundaysa yalnızca yoğun bir acıyla baş başa kalıyor. Birçok alkol, esrar ve pornografi bağımlısı uyuyamadıkları için, ruhlarının acısını kısa bir süre de olsa dindirmek adına madde tüketip, ancak porno izleyip uyuyabiliyor.

Bir şeyler duygu durumumuzda bir dalgalanmaya neden oluyor ve biz eski denge haline kavuşmak için eylemlerde bulunuyoruz. Tıpkı acıktığımızda yemek yemek gibi. Kimilerimiz bunu sağlıklı bir şekilde gerçekleştiriyor, kimimizse bu ihtiyacı fastfood tüketerek karşılıyor. Sağlıklı beslenen belki bunu ailesinden, arkadaşlarından ya da bir zamanlar sağlık problemi yaşadığı için doktorundan, diyetisyeninden öğrendi. Günün belirli aralıklarında sağlıklı gıdalarla besleniyor. Oysa fastfood tüketen kişi saatlerce, belki günlerce kendini aç bırakıp tüm kalori ihtiyacını fastfood ile karşılıyor. Bunu yaptığı için ona kızabilir miyiz? Burada asıl sorun fastfood tüketmesi mi yoksa saatlerce aç kalması mı? Kim saatlerce aç kalsa en yüksek kalorili gıdalara yönelecektir. Kim saatlerce, günlerce, aylarca duygularından uzak kalsa ve ihtiyaçlarını karşılamasa pornografiye yönelir.

Duygu durumumuzu tetikleyen şeyler nelerdir? Bu tetikleyiciler acaba diğer insanlarla, akranlarımızla, hemcinslerimizle ortak yanlar taşır mı? Yoksa sadece bize özgü şeyler var mıdır?

Çocukluk ve ergenlik döneminde yaşadığımız değişimler, anne baba ilişkisinin dönüşümü, geçiş dönemleri ortak yani normatif olarak sayabileceğimiz dinamiklerdir. Örneğin ergenlikte cinsel dürtülerin yeniden ortaya çıkışı, üniversiteye başlamak ya da bitirmek, yoğun iş stresi bunlar arasına girebilir. Bunları ortak olarak deneyimleriz.

Bir taraftan da bu ortak süreçler içinde bize has deneyimler vardır. Bu bize özel deneyimler bağımlılığı tetikleyecek farklı, biricik dinamikler yaratabilir. Herkes ergenlik sürecinden geçer ancak sizin ergenlik sürecinizde yalnızca sizin deneyimleyeceğiniz olaylar yaşanabilir.

Peki bu özel dinamikler hangi nesneye bağımlı olacağımızı belirleyebilir mi? Yani sigara ve porno bağımlısı arasındaki fark geçmişte ortaya çıkan bu deneyimlere bağlı olabilir mi?

Bağımlılık Nesnesinin İncelenmesi

Oldukça yaygın sigara, alkol ve uyuşturucu gibi bağımlılıkların nesnesini ruh sağlığı uzmanları inceleyemezler. Bu kimyasal maddelerin incelenmesi kimya gibi farklı alanların konusudur. Bir kişinin hangi sigarayı kullandığı belki sosyoekonomik durumu ve bağımlılık düzeyiyle ilişkilendirilebilir ancak çeşitlilik sınırlıdır.

Oysa pornografinin içeriği cinselliktir ve doğrudan psikolojinin çalışma alanıdır. Çeşitlilik noktasındaysa tüm bağımlılıkları geride bırakacak bir sınırsızlığa sahiptir.

Her ne kadar sınırsız içerik olsa da bir bağımlı genellikle belirli kategorilerden, belirli içeriklerden hoşlanır. Bu hoşlanış dönemden döneme değişse de kendi içinde bir tutarlılık sergiler. Peki kişi neden bir pornografik içerikten hoşlanırken diğerinden tiksinir? Kişinin hangi pornografik içeriği tercih ettiği ya da hangisini reddettiği bize kişi hakkında birtakım bilgiler verebilir mi? Kişinin pornografik içerik tercihlerine baktığımız zaman ruhsal durumuyla, ruhundaki boşlukla ilgili bilgi alabilir miyiz?

Pornografide mesele daha yüksek uyarana ulaşmaksa neden bazıları yüksek çözünürlüklü profesyonel içerikler yerine görüntüsü ve ses kalitesi düşük, kısıtlı bir alanın görüntülenebildiği amatör içerikler izler? Ya da neden bir kişi hardcore, şiddetli içerikler tercih ederken başka biri bunlardan rahatsız olup daha şefkat dolu içerikleri etkileyici bulur? Acaba aradıkları şey sadece cinsel tatmin değil midir?

Pornografiyi yalnızca dopamini sıçratacak bir bağımlılık olarak görmek ve farklı bir içerik türüne kaymayı toleransa bağlamak pornografinin barındırdığı örtük mesajları görmemizi engeller.

Bu örtük mesajları anlamak için pornografiyi bir pasta gibi düşünelim. Nasıl ki bir pasta kalıptan, kekten, çikolatadan ve meyveden oluşur ancak onu tattığımızda farklı ve büyülü bir lezzet alırız; pornografi de kendi içerisinde cinselliğin dışında birtakım unsurlar barındırır.

Peki ne olabilir bu unsurlar? Bir porno içeriğinde iki kişi olduğunu varsayalım. Bunlar ekseriyetle bir kadın bir erkek ya da iki kadın şeklinde olur. Bu kişiler birbirlerine nasıl davranıyor? Birbirlerine gösterdikleri tepkiler neler? En çok hangi cinsel pozisyon izleyenin yani bizim hoşumuza gidiyor ve o pozisyondaki hiyerarşik konumlanma ne? Bir taraf diğerine daha mı baskın yoksa daha çok eşitlik mi söz konusu? Belirli bir kategori ya da senaryo hoşa gidiyorsa bu senaryonun bileşenleri neler? Özellikle saplantılı düzeyde sevilen bir porno yıldızı varsa bu kişinin neleri çekici bulunuyor?

İşte bu sorular bağımlılıktan neden kurtulamadığımızın da yanıtını bulabileceğimiz sorular; neden diğer bağımlılıklara değil de pornografiye takıldığımızı da bizlere açıklayan.

Bağımlılıktan kurtulmuş olsanız bile geçmişte izlediğiniz pornoları analiz ederek gelecekteki krizlerin üstesinden gelebilirsiniz.

İçerikleri tek başınıza analiz etmek zor olabilir ya da başlangıçta pek bir şey çıkmayabilir. Bunun için size üç öneride bulunacağım.

1. Bağımlılık nesnesini yani pornografiyi tanımak,
2. Bağımlılığın öznesini yani kendimizi tanımak,
3. Bu ikisi arasındaki çağrışımları takip etmek.

8 derslik eğitim programımızın ilk 3 dersinde pornografiyi tarihiyle ele alıp A’dan Z’ye tam 7 saatte işledik.

Neverfap Akademi bünyesinde gerçekleştirdiğimiz Öz Farkındalık, Stres Yönetimi, Mindfulness ve Zaman Yönetimi Kamplarımızı da kendimize dair farkındalığımızı geliştirmek için geliştirdik. İlk iki madde için bu kaynakları tamamlayabilirsiniz.

Maddi sebepler bu kaynaklara erişiminizi engellerse bize [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz.

Üçüncüsü madde içinse dinamik psikoterapi ekolünden bir terapist ile çalışabilirsiniz. Bunun yanında bizler her hafta sohbetlerimizde bu konuları konuşuyor, çağrışımları takip ediyoruz.

Bu içeriği tamamlarken kendinize aşağıdaki soruları sorun:

• Şimdiye kadar hangi dönemde ne tür pornolar izledim ve bu pornolar hangi örtük mesajları barındırıyordu?
• Şu sıralar hangi pornografik içerikler, kategoriler, pozisyonlar hoşuma neden gidiyor? Ruhumdaki hangi boşlukları bu örtük mesajlarla kapatmaya çalışıyorum?
• Pornografi krizine girdiğimde ruhumun asıl isteği ne, ben bu asıl isteği nasıl sağlıklı bir şekilde karşılayabilirim?
• Ruhsal olarak nasıl daha dayanıklı, istikrarlı, duygularını okuyup regüle edebilen biri olabilirim?

Bunları sormak otomatikleşen bir sisteme çomak sokmak anlamına gelir ve bu bile bağımlılıktan kurtulma sürecinizi kolaylaştırabilir.

Velhasıl kelam, dopamin sistemi, bağımlılık dediğimiz olgunun fiziksel dünyada nasıl bir karşılığı olduğunun çok güzel bir açıklamasıdır. Ancak biyolojik açıklama neden bir içeriğin yüksek dopamin salgılatırken diğerinin salgılatmadığı sorusuna yanıt veremez. Pornografi bağımlılığı kimyasal bağımlılıklardan farklı olarak bu sorunun yanıtını tercih ettiğimiz içeriklerde barındırır. Yapmamız gereken neyi neden izlediğimiz üzerine düşünmektir.

Bu içerikte sorduğumuz sorular sizi rahatsız edebilir. Bağımlılıktan kurtulma süreci hakkında konuşmak, soru sormak isterseniz ücretsiz Whatsapp kanalımıza katılabilir, bana mesaj atabilirsiniz.

Süreciniz daim olsun.