Geriye dönüp baktığımızda, Robert Wadlow hakkındaki en şaşırtıcı şey doğumdaki normal boy ve kilosuydu. 22 Şubat 1918’de doğduğunda Wadlow 3.8 kilo ağırlığında ve 50 cm boyundaydı.
Sonrasında olanlar arasında ise normal olan hiçbir şey yoktu.
Altı ay içinde Wadlow’un boyu iki katına, kilosu ise dört katına çıktı. Bir yaşındayken Wadlow yaklaşık 90 cm’nin üzerinde boya ve mahallesindeki 5 yaşındaki bir çocukla aynı boya sahipti. Wadlow 5 yaşına geldiğinde boyu 167 santimetreye kadar çıktı. Anaokulunun ilk gününde 17 yaşındaki gençler için dikilmiş kıyafetleri giydi.
Wadlow hipofiz bezinin hiperplazisinin neden olduğu insan büyüme hormonunun aşırı üretiminden muzdaripti. Daha basit şekilde anlatmak gerekirse: çoğu insan büyüme hormonunun üretimini kontrol eden iç geri bildirim döngüsüne sahipken Wadlow’un geri bildirim döngüsü bozulmuştu.
Büyüme hormonu üretimini düzenlemek ve dengelemek yerine, Wadlow’un hipofiz bezi bu hormonun üretimini arttırdı. Büyüdükçe vücudu daha fazla büyüme hormonu salgılamaya başladı. Freni patlamış bir aracın yokuş aşağı sürüklenmesi gibiydi. Büyümesi hızını arttırarak devam etti.
12 yaşına geldiğinde Wadlow 2.18 metreden daha uzun ve yaklaşık 130kg ağırlığındaydı. Kontrol dışı büyümesi onu 2.54 metrenin üzerine taşıdığında Ringling Kardeşler Sirki ile Amerika çevresinde tura çıktı.
Ne yazık ki, ama beklendiği üzere, vücudunun geri kalanı tempoya dayanamadı. Wadlow’un vücudu sinir sistemine oranla daha fazla gelişti ve bacakları ve ellerinde his kaybı yaşamaya başladı ve bağışıklık sistemi çökmeye başladı. Wadlow 22 yaşında öldüğünde 2.72cm boyla tarihte kaydedilmiş en uzun boya sahipti ve bütün veriler büyümeye devam ettiğini gösteriyordu.
Zamanını yönetmede sorun yaşayan kişiler için bütüncül bir yaklaşımla hazırlanan zaman yönetim rehberi dijital kitabımıza buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Geri Bildirim Döngüsünün Gizli Gücü
İnsan vücudu geniş bir geri bildirim döngüsü serisi tarafından yönetilir. Bu sistemler hücrelerinizdeki su miktarından damarlarınızın içine salgılanan hormonların miktarına kadar her şeyin dengesini dikkatli bir şekilde sürdürür.
Geri bildirim döngüleri her zaman yaşamımızın arka planında çalışır, fakat vücut ve aklımızı derinden etkiler. Her işlem olması gerektiği gibi olursa vücudumuz düzgün şekilde çalışır ve dengesini korur. Sistemde bir çark bozulduğunda ise kademeli olarak denge noktasından uzaklaşırız. Robert Waldow’unki gibi uç durumlarda işler kontrolden tamamen çıkabilir.
Önemli nokta şu: Geri bildirim döngüleri sadece insan biyolojisinin temel bir parçası değil, ayrıca insan davranışlarının da merkezindedir. Yukarıda belirtilen biyolojik işlemler gibi psikolojik geri bildirimler de günlük hayatımızda arka planda sıklıkla fark edilmeden çalışır. Ne kadar hızlı araba sürdüğümüzden ilaçlarımızı ne sıklıkla aldığımıza, sosyal medyayı ne sıklıkla kontrol ettiğimize kadar her şeyi etkileyebilir. Doğrusu, geri bildirim döngülerinin insan davranışını şekillendiren görülmez bir güç olduğunu söyleyebilirim.
Bu makalede, bu sistemlerin gizli gücünü nasıl kullanabileceğiniz ve geri bildirim döngülerini kullanarak nasıl iyi alışkanlar oluşturup kötü alışkanlıklardan kurtulabileceğiniz hakkında konuşacağız.
2 Çeşit Geri Bildirim Döngüsü
“Geri bildirim döngüsü gerçek zamandaki davranışları hakkında insanlara bilgi paylaşır. Sonrasında, bu davranışları değiştirme şansı verir ve daha iyi davranışlara yöneltir.”
Geri bildirim Döngülerini ikiye ayırabiliriz:
- Dengeleyici Geri bildirim Döngüleri: Bunları kötü alışkanlıkları yönetmek için kullanacağız.
- Destekleyici Geri bildirim Döngüleri: Bunları iyi alışkanlıklar geliştirmek için kullanacağız.
Genel anlamda dengeleyici geri bildirim döngüleri davranışların denge noktasında kalması ve istenilen seviyenin çevresinde yer almasıyla ilişkilendirilir. Bu sırada destekleyici geri bildirim döngüleri ise sürekli artış ve azalışlarla ilgilidir. Her bir türü detaylıca inceleyelim ve iyi alışkanlıklar edinmek için nasıl kullanabileceğiniz hakkında konuşalım.
1. Dengeleyici Geri Bildirim Döngüleri
Dengeleyici geri bildirim döngüleri, bir alışkanlığı olmasını isteğimiz normal seviyeye çeker ve istenen seviyede denge durumu oluşturur. Bu sistemler kötü alışkanlıkları bastırmakta ve iyi alışkanlıklara başlangıçta çok etkili olabilir.
İşte Yaygın bir örnek: Diyelim ki arabayı birazcık hızlı sürüyorsunuz ve geçtiğinizde hız durumunuzu “Hızınız 132KM/S” gibi gösteren dijital bir radardan geçtiniz.
Beklemiyor olabilirsiniz ama bu tarz işaretler sürücülerin davranışlarını değiştirmekte inanılmaz derecede güvenilir ve etkili olabiliyor. “Hızınız …” şeklinde tabelalar araç hızını ortalama %10 düşürür. Yalnızca tabeladan geçerken değil, şoförler sonrasında da kilometrelerce daha yavaş kullanmaya devam ederler.
Bu tabelalar dengeleyici geri bildirim döngüsüne iyi bir örnektir. Şu anki davranış çıktısı (çok hızlı araba sürmek) yeni davranışın girdisi haline gelir (yavaşlamak).
Termostat da başka bir örnektir: Termostatınızı 20 dereceye ayarladığınızı hayal edin. Odanın sıcaklığı belirlediğiniz seviyenin altına düştüğünde ısıtıcı devreye girer ve odayı ısıtır. Odanın sıcaklığı belirlenen sıcaklığın üzerine çıktığında klima devreye girer ve odayı serinletir. Termostat dengeleyici geri bildirim döngüsü olarak çalışır ve sıcaklığı dar bir aralıkta tutar.
Kötü alışkanlıkları yönetmek ve iyilerini inşa etmek için dengeleyici geri bildirim döngüsünü nasıl kullanabiliriz?
Birkaç örnek:
- Ekranda daha az vakit geçirmek mi istiyorsunuz? Bir programlanabilir zamanlayıcı satın al ve her akşam istenilen saatten bir saat önce kapanacak şekilde ayarla. Güç kapandığında bu geri bildirim döngüsü sizi geç saate kadar uyanık kalmamanız ve bilgisayar ya da televizyon ekranına bakmamanız için hatırlatacak.
- Duruşunuzu geliştirmek mi istiyorsunuz? Dik durun ve omuzlarınız sarktığında gömleğinizi çekmesi için omzunuzun üzerinden bir parça bant geçirin. Bu basit geri bildirim döngüsü her çekiş hissettiğinizde düz ve dik durmayı hatırlamanızı tetikleyecek.
Dengeleyici geri bildirim döngüleri kötü alışkanlıkları kontrol etmek için harikadır çünkü termostata benzer şekilde iki yönden probleme saldırabilirler. Bir açıdan, hatalarınızın farkında olmanızı sağlayarak üretken olmayan ve sağlıksız davranışlarınızı kontrol altında tutabilir. Diğer bir açıdan ise, eski alışkanlıklara geri dönmek yerine iyi alışkanlıklar edinmeniz için sizi teşvik edebilir.
Neverfap Akademi mücadele ettiği konu neticesinde arama motorlarının sansürüne maruz kalmaktadır. Yeni içeriklerimizden habersiz kalmamak için Whatsapp duyuru kanalımıza katılın!
Duyuru kanalında numaranız gizli kalır, kimse numaranıza erişemez.
2. Destekleyici Geri bildirim Döngüleri
Destekleyici geri bildirim döngüleri belirli bir sistem veya işlemin etkisini arttırır. Bu sistemler iyi alışkanlıklar inşa etmek ve maksimum performans elde etmek için harikadır çünkü kendi davranışlarını doğal yollarla genişletir ve güçlendirirler.
Kendi hayatımdan bir örnek: Aracından memnun bir Honda Accord sahibiyim. Aracımın gösterge panelinde hız göstergesini çevreleyen bir ışık var. Işığın rengi ne kadar hızlı gittiğime bağlı olarak değişiyor. Eğer agresif bir şekilde kullanırsam ve aniden hızlanırsam beyaz renktedir. Normal şekilde hızlanırsam renk yeşile döner. Eğer enerji tasarrufu sağlayacak şekilde sürersem ışık açık yeşile dönüyor. Hız göstergemin çevresinde ne zaman açık yeşil rengi görürsem mümkün olan en etkili şekilde aracı kullandığımı ve yakıt tasarrufu yaptığımı bilmiş oluyorum.
Arabayı ilk aldığımda bunun hakkında fazla düşünmemiştim ama şimdi bu basit ışık araba sürmeyi sürekli yeşil bölgede kalmak için çabaladığım önemli bir oyuna dönüştürdü. Işık birçok iyi alışkanlığı vurgulayan destekleyici bir geri bildirim döngüsüdür: Yakıttan tasarruf ediyorum, para biriktiriyorum ve muhtemelen arabayı daha güvenli ve yavaş sürüyorum.
İnsanlar yanlış söylentileri ne kadar duyarsa bu söylentiler de aynı miktarda yayılır. Dedikodu, kendini güçlendiren bir geri bildirim döngüsüdür.
Kendi Geri Bildirim Döngülerini Nasıl Oluşturursun?
Hayatınızda geri bildirim döngüleri oluşturmak için basit bir 3 aşamalı yöntem önermek istiyorum.
- Ölç
- Karşılaştır
- Ayarla
Bu yapıyı adımlara bölelim.
Ölçüm, her geri bildirim döngüsünün temelidir. Her geri bildirim döngüsü ortak bir karakteristiğe sahiptir: bir döngünün çıktısı bir sonraki döngünün girdisidir. Diğer bir deyişle, bütün geri dönüş döngüleri bir şeyi ölçer ve bu ölçüm bir sonraki davranış döngüsünün başlangıç noktasıdır. Veriler farkındalığı geliştirir ve farkındalık da davranış değişiminin birinci adımıdır.
Karşılaştırma, geri bildirim döngüsünü anlamlandırmak için önemlidir. Bir şeyi ölçmek sizinle ilgisi yoksa gereksizdir. “Hızınız …” tabelasını hatırlıyor musunuz? Hızınızın okunması yalnızca hız sınırıyla karşılaştırıldığında anlamlı hale gelir.Ölçümün belirttiği hızınız ve olmak istediğiniz hız arasındaki karşılaştırma bir sonraki aşamayı görünür kılar. Etkili bir geri bildirim döngüleri kişisel ve amaca uygun karşılaştırmalar yapmanıza yardımcı olur.
Ayarlama, geri bildirim döngüsünü kapatan bir eylemdir. Ayarlama olabildiğince hızlı yapılmalı. Değişim ne kadar anlık olursa geri bildirim döngüsü de daha kritik olacaktır. Seth Godin’in deyişiyle, “Uzun vadeli alışkanlıkları değiştirmenin en iyi yolu kısa vadeli geri bildirimlerdir.”
İncelenmeyen, sorgulanmayan bir yaşamda bizi sıklıkla daha fazla yemeye, sigara içmeye ve fazla endişelenmeye zorladığı için kötü ve üretken olmayan davranış biçimlerinin döngülerine doğru kaymak kolay olabilir. Neyse ki, aksi de mümkün. Özenle tasarlanmış bir geri bildirim döngüsü, iyi alışanlıklara tutunmamıza ve kontrolden çıkmış sağlıksız davranışlarımızı kontrol altına almamıza yardımcı olabilir.
Geri bildirim döngüleri günlük hayatta yaptığımız seçimlerden yaşadığımız bedene kadar her şeyi etkiler fakat çoğu zaman bizi çevreleyen geri bildirim döngülerinin mimarı değil kurbanı oluyoruz.
Neverfap Çeviri Ekibi’nden Atakan Orğan’a “jamesclear” kaynaklı çevirisinden ötürü teşekkür ederiz.
