İnsanların, ürünleri oldukları şey için satın aldıklarını (Ç.N. Yani “o ürün, o şekilde olduğundan alırlar” demeye çalışıyor) düşünebilirsiniz ancak gerçek şu ki bizler bir şeyleri genelde fiziksel olarak bulundukları yerden dolayı satın alıyoruz. Örneğin, mağaza raflarında göz hizasında bulunan ürünler, daha az görülebilen raflardaki ürünlerden daha çok satın alınmaya eğilimlidir.
Çoksatan kitap Dürtme’de yazarlar Richard Thaler ve Cass Sunstein günlük kararlarımızın etrafımızdaki dünya tarafından şekillendirilmesinin çeşitli yollarını açıklıyor. Göz hizasındaki rafların, satın alma alışkanlıklarımız üzerindeki etkisi buna sadece bir örnek.
İşte başka bir örnek daha:
Reyonun en sonundaki raflar satıcılar için para kazanma makineleridir. New York Times tarafından alıntılanan bir veriye göre, Coca-Cola satışlarının yüzde 45’i spesifik olarak son reyonlardaki raflardan geliyor.1
Bu, şu yüzden önemli:
Bazı şeylerin göz hizasına, bazılarının uç reyonlardaki raflara yerleştirilmesi gerekiyor. Bazı ürünlerin alışılagelmiş karar (Ç.N. default decision: kolayımıza gelen, bizim yerimize verilen karar) olması gerekiyor. Bazı şeyler, en çok görünürlük ve öneme sahip seçenek olmak zorunda. Bu sadece mağazalarda değil, hayatımızın neredeyse her alanında geçerli olan bir şey. Ofisinizde ve arabanızda, mutfağınızda ve oturma odanızda hep alışılagelmiş tercihler var.
Neverfap Akademi mücadele ettiği konu neticesinde arama motorlarının sansürüne maruz kalmaktadır. Yeni içeriklerimizden habersiz kalmamak için Whatsapp duyuru kanalımıza katılın!
Duyuru kanalında numaranız gizli kalır, kimse numaranıza erişemez.
Benim argümanım şu:
Hayatınızda size sunulanları kabul etmek yerine, yapılması gereken şeyleri kendiniz belirlerseniz daha iyi bir hayat yaşamanız çok daha kolay olacaktır.
Hadi şimdi bunu nasıl yapacağımızı konuşalım.
Yapılması Gereken Şeyleri Belirlemek
Birçoğumuzun herhangi bir anda çok çeşitli tercihler yapma özgürlüğü olmasına rağmen genelde, kendimizi içinde bulduğumuz çevreye bağlı kararlar veriyoruz.
Örneğin isteseydim, bu makaleyi yazarken bir bira içebilirdim. Ancak şu anda masamda, yanımda bir bardak suyla oturuyorum. Görünürde bira falan yok. Kalkma, arabama doğru yürüme, mağazaya sürme ve bir bira satın alma yeteneğine sahip olmama rağmen, muhtemelen bunu yapmayacağım çünkü su içme gibi daha kolay alternatiflerle çevriliyim. Bu durumda, bir yudum su içmek alışılmış ve kolay bir karar oluyor.
Alışılagelmiş kararlarınızın kişisel ve mesleki yaşamınız boyunca nasıl şekillendiğini düşünün. Örneğin:
- Yatağınızın yanında telefonla uyursanız, uyanır uyanmaz sosyal medyayı ve e-maillerinizi kontrol etmek muhtemelen alışılagelmiş bir karar olacak.
- Eğer oturma odanıza girdiğinizde tüm kanepeler ve sandalyeler televizyona dönükse, televizyon izlemek büyük ihtimalle beklenen bir karar olacak.
- Mutfağınızda alkol bulunduruyorsanız, sürekli içmek muhtemelen alışılagelmiş kararınız olacak.
Tabii ki, alışılmış şeyler olumlu da olabilir.
- İş yerinde masanızın yanında dambıl bulunduruyorsanız, birkaç hızlı vücut çalışmasının alışılagelmiş karar olması çok muhtemeldir.
- Gün içinde yanınızda su şişesi bulunduruyorsanız, gazlı içecek yerine su içmek büyük ihtimalle beklenen bir karar olacaktır.
- Diş ipini görülebilir bir yere koyarsanız (mesela diş fırçanızın yanına), diş ipi kullanmak muhtemelen olağan kararınız olacak.
Araştırmacılar, çevresel beklentilerin, karar vermemize etki edebilmesini “tercih mimarlığı” olarak adlandırdılar. Kendi kararlarınızın mimarı olabileceğinizi fark etmek oldukça önemlidir. Alışılagelmiş olan şeyleri siz tasarlayabilirsiniz.2
Belirlenen (Alışılagelmiş) Kararlarınızı Nasıl En Doğru Hale Getirebilirsiniz?
İşte, kendi hayatımda yapılması gerekenleri belirlemeye çalışırken faydalı bulduğum birkaç strateji:
Sadelik: Etrafınızda sürekli gürültü olduğunda işaretlere odaklanmak zordur. Mutfağınız abur cuburla doluyken sağlıklı beslenmek çok daha zordur. Tarayıcınızda 10 sekme açıkken bir blog gönderisi okumak çok daha zahmetli gelir. Multitasking (Birden fazla işi bir anda yapma) efsanesine kendinizi kaptırdığınızda, en önemli görevinizi başarıyla tamamlamak çok ama çok zordur. Tereddüde düştüğünüzde, seçenekleri eleyin.
Görsel İşaretler: Marketlerde, ürünleri göz hizasındaki raflara yerleştirmek onları daha görsel ve satın alınmaya daha yatkın hale getirir. Marketin dışında, eylemlerinizi görsel olarak doğru tarafa yönlendiren bir ortam oluşturmak için Ataş Metodu (Paper Clip Method) ya da Seinfeld Stratejisi* gibi görsel işaretleri kullanabilirsiniz.
(*Paper Clip Method ve Seinfeld Strategy, alışkanlık oluşturmak için kullanılan iki yöntemdir.)
Vazgeçmek ya da dahil olmayı seçmek: Birçok Avrupa ülkesinin organ bağışı oranlarını nasıl birdenbire yükselttiğini ortaya çıkaran ünlü bir organ bağışı çalışması var: Vatandaşlarına organ bağışı yaptırmak yerine organ bağışından vazgeçmeyi şart koşuyorlardı. Siz de hayatınızda, gelecekteki kendiniz için şimdiden daha iyi alışkanlıklar edinerek buna benzer bir şey yapabilirsiniz. Örneğin, kendinizi bugün motive hissediyorken, yoga seansınızı bir sonraki haftaya ayarlayabilirsiniz. Antrenmanlarınız düzenli bir şekilde ilerlemek yerine ortalıkta yuvarlanıyorsa, kendinizi devam etmeye motive etmek yerine vazgeçme hakkınızı kullanmalısınız.
Alınacak kararları belirlemek, çok basit bir önermeye indirgenebilir: ortamınızı değiştirin ki iyi davranışları yapmak daha kolay, kötü davranışları yapmak size daha zor gelsin.
Sizin için Tasarlanmış vs. Siz Tarafından Tasarlanmış
Alışılagelmiş seçimler özü itibariyle kötü değildir ama sonuçta tüm dünya, sizin hedefleriniz göz önünde bulundurularak tasarlanmadı. Hatta birçok şirketin sizin hedeflerinizle doğrudan mücadele eden hedefleri var (siz kilo vermek isterken bir yiyecek şirketi, ürettikleri paket cipsleri almanızı isteyebilir). Bu sebepten ötürü, her alışılmış şeyi, sanki en ideal seçimmiş gibi kabul etmekten kaçınmalısınız.
Ben, bana uzatılan standart hayatı kabul etmek yerine, kendi tasarladığım hayatı yaşayarak daha fazla başarıya ulaştım. Her şeyi sorgulayın. Ortamınızı, hayattaki isteklerinizle eşleşinceye kadar düzeltmeli, eleştirmeli ve değiştirmelisiniz.
Evet, etrafınızdaki dünya alışkanlıklarınızı ve seçimlerinizi şekillendiriyor ama fark edilmesi gereken önemli bir şey var: Zaten en başında birinin dünyayı şekillendirmesi gerekiyor. İşte şimdi, o kişi siz olabilirsiniz.
Neverfap Çeviri Ekibi’nden Yusranur İsa’ya “jamesclear.com” kaynaklı çevirisinden dolayı teşekkür ederiz.
- Bu veri makaleden geliyor, “Nudged to the Produce Aisle by a Look in the Mirror.”
- Onunla yaptığım bir konuşmada, orijinal haliyle “yapılması gerekeni belirlemek (design for default)” terimini ortaya attığı için arkadaşım Christine Lai’ye teşekkür ediyorum.
